Ülkemizin %66’sı 1. ve 2. derece deprem
tehlikesi içerisinde yer almakla birlikte; su taşkınları, toprak kayması, kaya
düşmesi, çığ vb. diğer doğa kaynaklı afetler ile teknolojik ve insan kaynaklı
afetler bakımından yüksek derecede risk yaşayan bir coğrafya üzerinde
bulunmaktadır.
Ülkemizde afetselliğin böylesine çeşitli olması ve yoğun yaşanması ciddi sayıda
can kayıpları, doğrudan ve dolaylı ekonomik kayıplar ile sosyal ve fiziksel
kayıplara yol açmaktadır.
Yurtiçi ve yurtdışında başta deprem olmak üzere olası
afetlerde iyi eğitilmiş ve ihtiyaca uygun donatılmış ekipler aracılığıyla en
kısa sürede enkaza yönelik medikal kurtarma hizmetlerinin sunulması, hızlı ve
güvenli şekilde hasta/yaralı naklinin sağlanması, nakil sonrasında acil tedavi
ünitelerinin ve hizmetinin temini ile tüm bu işler için gerekli profesyonel
yönetim organizasyonunun oluşturulması amacıyla, Sağlık Bakanlığı
Makamının 30.12.2003 tarih ve 5442 sayılı olurlarıyla “Afetlerde
Sağlık Organizasyonu Projesi” uygulamaya konulmuş ve Ulusal
Medikal Kurtarma Ekipleri (UMKE) oluşturulmuştur.
Afetlerde Sağlık Organizasyonu Projesi ile ilk
etapta Sivil Savunma Arama Kurtarma Birliklerinin bulunduğu Adana, Afyon,
Ankara, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, İstanbul, İzmir, Samsun, Sakarya ve Van
olmak üzere 11
Bölge ilinde UMKE kurulmuş, daha sonra 21 Bölge koordinatörlüğünde 81 ilde
çalışmalara devam edilmiştir. Ülkemizde son yıllarda yaşadığımız, çok sayıda can
kaybı ve tahribata yol açan 24 Ocak 2020 Elazığ Depremi, 30 Ekim İzmir Depremi
ve son olarak 6 Şubat 2023’de Kahramanmaraş merkezli depremlerde edilen tecrübeler
ışığında Bakanlığımızın afete müdahale kapasitenin artırılması ve afetlerde sağlık
hizmetlerinin etkin bir şekilde sunulması amacıyla
17.05.2023 tarihli Bakanlık Makam Onayı ile 30 Bölge Koordinatörlüğü olacak şekilde
“Afetlerde Sağlık Hizmetleri ve UMKE Bölge Koordinatörlüğü” olarak yeniden yapılandırılmıştır.
UMKE Yurtiçi ve Yurtdışında meydana gelebilecek afet
ve acil durumlarda acil sağlık hizmetine ihtiyaç duyan kazazede/afetzedelere
olay yerinde başlayarak ambulansa veya bir sağlık tesisine nakil edilinceye
kadar geçen süre içerisinde medikal kurtarma ve acil sağlık hizmeti sunmak
üzere, gerekli temel ve ileri eğitimleri almış ve ihtiyaca uygun olarak
donatılmış sağlık personelinden oluşan medikal kurtarma ekibidir.
UMKE afet ve acil durumlar dışında KBRN olayları, yangın ve patlamalar,
büyük trafik kazaları, toplumsal olaylar, toplu göç ve büyük nüfus hareketleri,
ulusal ve uluslararası spor müsabakaları, tehlikeli ve salgın hastalıklar vb.
olaylarda da görev almaktadır.
UMKE personeli normal zamanlarda kendi görev
yerlerinde (İl Sağlık Müdürlüğü, Hastaneler, Toplum Sağlığı Merkezleri, 112
Başhekimliği, Komuta Kontrol Merkezi, ASH İstasyonları, vb.) asli işlerini
yürütür. Afet ve acil durumlarda ise Bakanlık veya İl Sağlık Müdürlüğü
Koordinasyonunda yurtiçinde veya yurtdışında icra edilecek medikal kurtarma ve
acil sağlık hizmetlerinin sunumunda görev alır.
UMKE’nin sahada sunacağı medikal kurtarma ve acil
sağlık hizmetlerinin 7/24 kesintisiz devam ettirilebilmesi amacıyla eğitim,
tatbikat ve diğer faaliyetlerine düzenli olarak aralıksız devam edilmektedir. Bu
kapsamda Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Koordinasyonunda her yıl aralık
ayında 30 Bölge Koordinatörlüğünün Afet/UMKE sorumlularının katılımı ile bir
sonraki yılın eğitim, tatbikat ve diğer tüm faaliyetleri planlanarak, Bakan
Yardımcılığı Makamından onaylanmak suretiyle 81 İl Sağlık Müdürlüğüne dağıtımı
yapılmaktadır.
İl Sağlık Müdürlükleri tarafından yürütülen tüm
faaliyetler Onaylanan “UMKE Yıllık Faaliyet Planı”na uygun olarak
gerçekleştirilmektedir. Yıllık Faaliyet Planında yer almayan ancak yapılması
önem arz eden diğer faaliyetler ise en az 15 gün önceden Genel Müdürlükten onay
alınmak suretiyle gerçekleştirilebilmektedir.
UMKE personeli yıl içerisinde gerçekleştirilen
eğitim, tatbikat ve diğer faaliyetlerden unvan ve branşlarına uygun olanlara
ayrılan kontenjanlara göre katılım sağlamaktadır.
UMKE yurtiçinde veya yurtdışında meydana gelen afet ve
acil durumlarda medikal kurtarma hizmetleri ile acil sağlık hizmetleri sunar.
Medikal kurtarma hizmetlerinde genellikle 1 hekim ve 4 sağlık personeli
(Hemşire, Ebe, AABT, ATT, TST, Sağlık Teknikeri, Anestezi Teknikeri vb. acil
müdahale yapabilme kapasitesine sahip personel) özel ekipmanlarla donatılmış
(Canlandırma çantası, travma tahtası, kurtarma sedyeleri, Jeneratör, kurtarma
vinci, çeki demiri, port bagaj) 4X4 arazi tipi UMKE Medikal Kurtarma Aracı kullanır.
Personel aldıkları özel eğitim ve donanımla, imkân ve kabiliyetlerini
kullanarak afetzedenin hayatta kalması ve hayatını sağlıklı olarak idame
ettirebilmesi için olay yerinde en kısa sürede medikal müdahale yapar.
Medikal müdahalesi yapılan afetzedelerin, ambulanslar ve uygun
nakil araçları ile en kısa süre içerisinde ileri tetkik ve tedavilerinin
yapılabileceği sağlık tesislerine sevkini sağlar.
UMKE medikal kurtarma hizmetlerinin yanında afetlerin büyüklüğüne
göre sahada cerrahi müdahale üniteleri, acil müdahale üniteleri, seyyar
hastaneler ve personel barınma üniteleri, mobil komuta merkezleri ve mobil olay
yeri yönetim merkezleri kurarak afete müdahale ve iyileştirme faaliyetleri
kapsamında sunulacak sağlık hizmetlerinin her aşamasında aktif görev alır.
UMKE tarafından kurulan 50 yataklı seyyar hastanelerde tüm branşlardaki
Uzman Hekimler ile Pratisyen Hekimler ve özel eğitim almış acil servis, yeni
doğan, ameliyathane, yoğunbakım ve servis hemşireleri ile Laboratuvar, Radyoloji,
Anestezi ve ortopedi Tekniker/Teknisyenleri ile diğer sağlık personeli görev
yapmaktadır.